Stratejik, İronik, Masum!

Arter'in 'Bim Bam Bom Çarpınca Kalp' başlıklı kapsamlı bir sergiyle ağırladığı Bosnalı sanatçı Sejla Kameric'in işleri bize çok yakın bir tarih ve coğrafyada gerçekleşen acı bir olaya, Bosna Savaşı'na bağlanıyor. Sanatın politik bir propagandaya dönüşebilmesi an meselesidir ancak savaşta babasını, amcasını, sevdiklerini kaybeden bir birey olmasına rağmen Kameric'in yanlı bir görüşü savunmayıp salt hislerine odaklanması evrenselliği yakalamasının anahtarı sayılabilir.

Yazı: Hazal Gençay Sungur

Šejla Kamerić Bosna Savaşı’nın başladığı yıllarda liseli bir kız ve şu anda işleriyle izleyiciye o günlerdeki duygularını ulaştırıyor. Arasına mesafe koymuyor, ne yukarıdan bakıyor ne sırtını dönüyor çok açık ve nötr bir noktada. Belki bu nedenle sergi toplumun her kesiminden olağanüstü bir ilgiyle yıkanıyor. Üstelik hiçbir politik görüşün izine de rastlamıyoruz. Yalnızca 16 yaşında bir kızın hisleri ve belki de her şeyi kanıksamamızın ana kaynağı olan şok medyasını kendi diliyle vurduğu için mekanizmayı çok iyi çalıştırıyor. ARTER’de 28 Şubat’a kadar devam edecek olan Bim Bam Bom Çarpınca Kalp’in küratörü Başak Doğa Temür’le bu ilginin hangi stratejilere dayandığını konuştuk. En merak ettiğim sorulardan bir tanesi serginin Türkiye coğrafyasının içinden geçtiği hassas ve travmatik bir döneme denk gelmesinin bir tesadüf olup olmadığıydı. Temür ise bunun her ne kadar bilinçli bir çalışmanın neticesi gibi görünse de yalnızca bir tesadüften ibaret olduğunu söylüyor. Güncel sanat böyle bir şey işte özünde bugün olan ve tekrar edilen hatalarla çok ilgili. ARTER’in direkt politik bir mesajı hiçbir zaman olmadı ama bir platform oluşturduğu sergiler kendini o noktaya konumlayabiliyor.

Šejla Kamerić, “Bim Bam Bom Çarpınca Kalp”, Arter, 2015, Fotoğraf: Murat Germen

Bize çok yakın bir tarih ve coğrafyada gerçekleşen acı bir olaya bağlanıyor Kamerić’in işleri. 1992-1995 tarihlerinde Bosna’da Türkiye’nin o zaman da çok duyarlılık gösterdiği, en yakınındaki Avrupa’dan hiçbir müdahalenin yapılmadığı korkunç bir katliam Bosna Savaşı. İnsanlar da bunu hatırlıyorlar demek ki! Bu ilgi sanatçının Boşnak olması ve işlerin savaşa verdiği referanslarla da bağlantılı olabilir ama temelinde Kamerić’in dilinin samimiyeti insanları ürkütmeyen türden ve izleyici işlerle bir bağ kurup anlam yaratabiliyor.

Šejla Kamerić, Kırmızı Halı, (M) ve (L), 2012, İkinci el kıyafetlerden örülmüş el yapımı halı, 1640 x 140 cm, Fotoğraf: Jetmir İdrizi

Sanatın politik bir propagandaya dönüşebilmesi an meselesidir ancak savaşta babasını, amcasını, sevdiklerini kaybeden bir birey olmasına rağmen sanatçının yanlı bir görüşü savunmayıp salt hislerine odaklanması evrenselliği yakalamasının anahtarı sayılabilir. Dürüst olduğu kadar ironik ve iğneleyici jestleri de kullanıyor; devasa bir Teddy Bear fakat karnında yer alan kurşun izleri, sansürlenen birçok özgürlük yürüyüşüne ev sahipliği yapan İstiklal Caddesi’ne doğru bakan Liberty isimli yerleştirme ya da üzerinde yürünemeyen bir kırmızı halı… Kamerić’in tasarım okuyup hayatına bir reklam ajansında çalışarak başlaması da doğrudan ulaşabiliyor olmasında etkili. İşlerinde medyanın kullandığı aynı stratejik dili kasten kullanıyor ve yarattığı belli imgeler işlerinin parçası haline geliyor. 

Bu sergi herkesin kendi içinde aciliyetli olarak sorgulaması gereken bir noktaya işaret ediyor ve sergiyi gördüğüm andan itibaren düşündüğüm tek şey bu oldu; bugün yanı başımızda gerçekleşen olayları kitle iletişim araçları vasıtasıyla neyin ve ne kadarının gerçek olduğunu bilmeden imge ve kavramlar üzerinden izliyoruz ve birebir deneyimlemediğimiz için de çabucak unutup hayatlarımıza devam edebiliyoruz. Sergideyse sanatçının savaşla ilgili yaşanmış tüm anı, deneyim ve travmalarını yine kavramsallaştırdığı imgeler üzerinden izliyoruz fakat gerçekliği onaylandığı için hayrete düşüyor. Bu ikilem arasında bir bağlantı kurabilmek epey güç ama cevap bulunduğunda sanatın toplumu dönüştürücü etkisinin kanıtlanacağı kesin olacaktır.

Šejla Kamerić, “Bim Bam Bom Çarpınca Kalp”, Arter, 2015, Fotoğraf: Murat Germen